Zapowiedź warsztatów: #0. Obalamy kilka mitów dotyczących pisania

Ogłoszenie parafialne: recenzje oraz kolejne odcinki będą pojawiać się różnie - czasami codziennie, czasami nie. Powodem jest cuś, co piszę i co mnie wciąż rozprasza.

Wreszcie jest. Po moich niezapowiedzianych wczasach, wszelkich słabościach i tak dalej, w końcu jest. Zwiastun tego, co tutaj będzie się działo. A będzie działo się dużo, to już mogę Wam obiecać.

Proszę pisać w komentarzach pod tym i następnymi postami Wasze pytania, wątpliwości. Jeśli będą one dotyczyły pisania, chętnie odpowiem na nie w specjalnych postach.

Bardzo proszę krytykować, tylko kulturalnie proszę, ten post i inne z tego cyklu. Krytyka treści i formy, uwagi i inne są mile widziane, na wszystko, w miarę możliwości, postaram się odpowiedzieć, a także, jeśli uznam, że faktycznie są wartościowe, uwzględnić w następnych częściach. Zależy mi naprawdę na tym, żeby to, co piszę, było wartościowe.

Na razie tylko garść rad, uwag i innych, przydatnych rzeczy dla ludzi, którzy już piszą no i obalamy mity, żebyście się zorientowali, że nie będzie tak milusio, jak myśleliście.

Możecie do mnie śmiało podsyłać fragmenty swoich tekstów, jednak zaznaczam, że nie zajmuję się oceną opowiadań i powieści.

Zapraszam, jeśli chcenie, na Portal Pisarski, stronę, na której jest mnóstwo ciekawych tekstów, a także miła załoga, która z chęcią pomoże w zaczęciu pisarskiej drogi.

***

Dawno już minęły czasy, kiedy pisarza otaczał niemal boski kult. Teraz pisać może

każdy – pisarzów jest jak mrówków, a pisać może każdy, bo wydawnictwa otwierają się na debiutantów. Piszą więc wszyscy: psychologowie, sprzątaczki, informatycy, matematycy. Jesteśmy

zalewani tysiącami, milionami publikacji, reklam, kolejnych mód literackich, gatunków.. Na blogach publikowane są tzw. fanfiction, powieści, opowiadania, recenzje dzieł innych pisarzy, wiersze. Ciężko się w tym wszystkim odnaleźć, a oczywiste jest, że wszystkiego i tak nie przeczytamy. Odnalezienie pereł w literackim morzu jest coraz bardziej skomplikowaną sprawą, bo większość rzeczy, to, przepraszam za wyrażenie, shit i tyle.

Otaczający nas świat jest coraz bardziej różnorodny – widzimy to nawet w literaturze: w fantastyce powróciła moda na classical fanasy, żeby wymienić tu słynną Pieśń Lodu i Ognia Martina, a w SF, szczególnie tym młodzieżowym, na dystopie (za przykład może posłużyć trylogia Collins Igrzyska Śmierci). Jesteśmy zalewani morzem tematów, które są omawiane w mediach, jak na przykład aborcja, gender, homoseksualizm i każdy chce się na te tematy wypowiedzieć. Zresztą, co tu ukrywać, niektórym pisarzom książki dają zysk porównywalny do dyrektorów wielkich firm i popularność równą angielskiej rodzinie królewskiej. Dlatego każdy chce teraz zostać pisarzem. Uważa bowiem, że pisanie to bardzo prosty, przyjemny zawód. Ale tak nie jest. Chociaż czasami książka jest słaba, każda zarobiona suma jest okupiona wytężoną pracą, nie ważne, czy jesteś pisarzem czy sprzątasz ulice.

Dlatego – drodzy przyszli pisarze i inne zainteresowane ludziki – pierwszy post z wyczekiwanego przez Was cyklu będzie tyczył się tego, czym pisanie nie jest (a czym jest). Niektóre rzeczy znam z autopsji, inne z tego, co wyczytałam, lub co powiedzieli mi inni pisarze. Zapraszam, jeśli macie odwagę.

1. PISANIE JEST BARDZO PRZYJEMNYM, ZDROWYM ZAWODEM.

Jeśli sugerujesz się uśmiechniętymi zdjęciami pisarzy w Internecie, jesteś w błędzie. Jeśli myślisz, że z pisaniem dłuższy czas będziesz zdrowy, nie cierpiał na żadne choroby, jesteś w błędzie.

Każdy pisarz wie, co to jest wypalenie mózgu. Książka dojrzewa, rośnie w tobie, pomysły płyną niczym miód na szlacheckich stołach. Kiedy to wszystko wyrzucisz na papier, w tobie nie pozostanie nic. Nie tylko zero pomysłów, ale mózg będzie chciał odpocząć i nawet nie spyta Cię o zdanie. Będziesz leżał przed telewizorem i jadł albo pił w ogóle nie myśląc. Będzie się regenerować po tym, jak go przeciążyłeś. Pisanie to trudny proces dla mózgu – wymaga współpracy wielu półkul naraz, a nie tylko tej odpowiedzialnej za wciskanie kolejnej litery na klawiaturze komputera.

Ale nie martw się. Po tygodniu taki stan mija, gdy naprawdę się regenerujesz, czyli uprawiasz dużo sportu, jesz i nie wykonujesz jakiś bardziej skomplikowanych czynności (jak nauka). Gdy jesteś pewien, że wszystko robisz dobrze, a wciąż masz umysłową zawieszkę , koniecznie zwróć się do lekarza.

Nerwica. To tylko z pozoru choroba mniej groźna od depresji. Nerwica to przyjaciółka mniej odpornych na stres pisarzy, którzy żyją z książek, a może i każdego rzemieślnika pióra. Czy ktoś kupi tę książkę? Jak oceni ją publiczność i krytycy? A może wydawnictwo nie będzie chciało ją wydać? Jak poradzić sobie z idiotycznymi komentarzami hejterów, o których wiesz, że są idiotyczne, dopóki nie dosięgną ciebie? Może fandom będzie rozczarowany? Może tej powieści nikt nie zauważy? Może będą ją krytykować? Znaleźli moje błędy! Tam naprawdę były błędy, wątek tej bohaterki był nielogiczny, a tamten bohater był pusty jak talerz!

Lista powodów do zadręczania jest ogromna. Pamiętaj, powtarzaj sobie, że dałeś z siebie wszystko (i staraj się, by tak było) i myśl optymistycznie. Jednak i tak będziesz musiał z tym walczyć. Nikt cię od tego nie ochroni. Nikt. A ryzyko jest wielkie – Twoje zdrowie.

W walce z tym pomoże Ci na pewno Twoja rodzina i znajomi. Ważne, by wierzyli w Ciebie i rozumieli, jak to jest być pisarzem. Jednak, niestety, nie będę czarować, jak na tych wszystkich stronach o chemioterapii. Stres jest wielki i tego nie unikniesz.

Wiesz, jakie choroby są od siedzenia przed komputerem? Wiesz na pewno. Po paru latach każdy informatyk nosi okulary. A od pracy siedzącej i ciągłego pisania? Niewyleczalne obrzęki limfatyczne. Choroba wieńcowa na starość. Miażdżyca. Cukrzyca. Zwiotczenie i zanik mięśni. Anemia. Zwyrodnienia stawów. Skrzywienie kręgosłupa (koniecznie zainwestuj w odpowiednie krzesło). Reumatyzm. Otyłość. Przeciążenie serca. Niektóre formy raka również. Od stresu możesz mieć choroby autoimmunologiczne, poważne schorzenia niemal niewyleczalne, od których możesz dostać wszystkiego. Możesz mieć brzydkie ciało, duży tyłek (to się szczególnie tyczy, niestety, pań) ze strzykającymi przy każdym ruchu stawami.

Możesz tego uniknąć. Po dniu pełnym pisania zrób coś innego, na przykład idź na fitness albo siłownię. Wybierz się w wakacje w góry albo nad morze (jeśli tam nie mieszkasz). Ćwicz. Rób coś innego, na przykład idź wypiel chwasty w ogródku, albo idź na spacer z psem. I koniecznie mniej na biurku coś zielonego, naukowcy dowiedli, że zielony sprawia, że oczy odpoczywają.

Tak, bycie pisarzem nie jest łatwe, przynajmniej nie takie, jak myślisz. To jest, przecież, zawód jak każdy inny. A każde pieniądze i sława oraz chwała muszą być okupione jakimś wysiłkiem, inaczej nie mają sensu. Jak w każdym zawodzie.

2. USIĄDĘ DO KOMUTERA I NAPISZĘ POWIEŚĆ, TERAZ WSZYSCY TAK ROBIĄ.

Każdy przyzwoity pisarz, którego znam, napisał przedtem mnóstwo gniotów, zanim napisał tę Jedyną – debiutancką powieść czy opowiadanie. Opowiadania. Niedokończone powieści. Rzadko zdarza się, żeby ktoś usiadł do laptopa i napisał książkę, chyba że jest to opowiastka o miłości do wampira albo inny gniot.

Trzeba ćwiczyć się. Samodoskonalić. Pisać, pisać, pisać. Czytać, czytać, czytać. Podglądać znanych i lubianych pisarzy, których uważamy za autorytety. Podsyłać swoje próbki do portali literackich. Wtedy masz szansę zostać kimś więcej niż kolejnym glonem w literackim morzu, ba, masz szansę być glonojadem. Cierpliwość, jak widzisz, to sztuka, którą musi opanować każdy dobry pisarz.

Jeśli chcesz, by za 20 lat wciąż o Tobie pamiętano, musisz ćwiczyć. I nie martw się, że nie kończysz niektórych rzeczy. Kiedyś nadejdzie taki Czas, kiedy przyjdzie do Ciebie mail z wydawnictwa i chociaż później recenzje nie będą najlepsze, będziesz miał czyste sumienie – ćwiczyłem.

3. ŻEBY CIĘ UZNANO, TWÓJ DEBIUT MUSI BYĆ SŁAWNY

Posłużę się tu paralelą z innej, bliskiej mi dziedziny – z muzyki. Lana del Rey, Ed Sheeran, Nightwish. Za pierwszym razem nie wyszło, całej trójki debiuty zostały zapomniane i zignorowane (u Eda były to demówki, ale i tak się liczy), a teraz święcą tryumfy. Lana ma tłumy psychofanek i fanek (do tych drugich należę ja), a jej debitu pod prawdziwym imieniem i nazwiskiem prawie nikt nie widział na oczy; Ed Sheeran śpiewa do filmów takich jak Gwiazd naszych wina czy Hobbit: Pustkowie Smauga (kto nie zna cudownego I See Fire?), a fandom Nightwish gotowy jest zamordować członków zespołu za to, że wyrzucili najpierw Tarję a później Anette (..i teraz mają Floor Jansen, która nie ma sopranu Tarji i delikatności Anette, tylko wyje jakby naprawdę chciała drzeć koty). Ale ja nie o tym.

Nie musisz być drugą Stephenie Meyer, to naprawdę niezdrowo. Lepiej budować swoją karierę powoli, spokojnie. To nawet lepiej, bo debiut z reguły jest najsłabszy, więc niech zna go jak na mniej osób. Pokażesz światu swoje najlepsze książki: czwartą, piątą, drugą.. Wtedy będziesz już bardzo dojrzałym twórcą.

4. ŻEBY PISANIE SIĘ OPŁACAŁO, MUSZĘ PISAĆ TO, CO CZYTELNICY ODE MNIE CHCĄ, ALBO TO, CO JEST AKURAT POPULARNE

Nie. Kolejna straszna bzdura.

Przeciętny Kowalski, przeczytawszy 5 książek w swoim życiu, w 6 jest już w stanie dojrzeć fałsz, choćby podświadomie. Fałsz jest wtedy, kiedy piszesz „pod publiczkę”. Kochają anioły? No to walisz kolejną opowieść o skrzydlatym kochanku jakiejś dziewczyny. Wampiry? Coś bardzo zmierzchopodobne by się przydało. Gra o Tron? Rozrysowujesz mapkę, nazywasz tron, stwarzasz kilku bohaterów i piszesz, chociaż sam nie trawisz ani anioła, wampira, czy lordów walczących o władzę.

Pisz to, co chciałbyś czytać. Pomyśl, jaka jest książka, którą sam chciałbyś przeczytać (kiedyś nawet był taki cykl na różnych blogach „Moje ulubione czytadełko”), i pisz, co Ci tylko do głowy przyjdzie. Gdyby każdy tak pisał, świat byłby piękniejszy. Tak powstawały bestsellery miary Władcy Pierścieni. No bo w końcu to Tolkien wymyślił fantasy, a nie kopiował kogoś innego.

Dobry pisarz to szczery pisarz. Nie pozwól, by Twoją wrażliwość zniszczyły mody. Kiedy uznasz, że Twój autorski pomysł odniósł sukces, możesz to kontynuować, a nawet, niestety musisz, gdy fani będą tego wymagali. Wyjątek stanowi tylko przypadek, kiedy Twoje pomysły się nie sprzedają (a jeśli chcesz żyć z pisania, muszą się sprzedawać) wpisz je w jakiś schemat. Czytelnicy lubią żonglerkę schematami.

5. PRZERWIĘ W POŁOWIE SCENY, A JUTRO DO TEGO WRÓCĘ.

Schody były bardzo strome, wiły się niczym wąż aż pod sufit. Angelika wzdrygnęła się i szarpnęła Adama za rękaw jego pięknej, skórzanej kurtki motocyklisty.

- Jakie

…..

NIGDY nie kończ w takim momencie. Wiem to z doświadczenia. NIGDY. Następnego dnia lub kilka dni później nie będziesz wiedzieć, co tam miałeś napisać. Jakie to straszne? Piękne? Ciekawe? A co dalej? Pamiętasz? No właśnie. Nie można tak. Jeśli nie masz czasu, zapisz sobie np. inną czcionką w kilku zdaniach, lub słowach-kluczach. Albo dociągnij opowieść do tego momentu, w którym możesz skończyć i nie będzie problemu z ciągnięciem opowieści dalej. Na przykład, do końca rozdziału, jeśli wiesz, że brakuje tylko kilku akapitów, albo do końca akapitu. Chociaż napisz dialog, a jeśli się pali, to nawet bez myślników i tak dalej. Bylebyś tego nie zapomniał. Później tylko się denerwujesz, a już wiesz, że nerwy musisz oszczędzać na coś innego.

6. NIE MUSZĘ ZACHOWYWAĆ CIĄGŁOŚCI PISANIA. NAPISZĘ JAKIEŚ 4 STRONY I WRÓCĘ ZA TYDZIEŃ.

Powodzenia.

Między innymi z powodów podanych wyżej. Istnieje ryzyko, że nie będziesz pamiętać tego, co pisałeś, może nawet całej fabuły, już nie mówiąc o szczegółach, pobocznych bohaterach i tym, co ma się wydarzyć (a to jest ważne, szczególnie jeśli w Twojej książce snuje się jakaś intryga). A później zresztą kombinujesz: ta bohaterka nie powinna tam iść! Ona powinna zostać zawieziona dorożką, bo jest królewną, a nie jakąś wieśniaczką. No to poprawiasz, wszystko ładnie pięknie, za tydzień wracasz i znów kręcisz nosem. Nie te słowa! Boże, co za infantylizm! I znów poprawiasz ten fragment.

Uważaj. To pułapka. Już przez dwa, trzy tygodnie masz taką samą objętość, babrasz się w tym samym. Jeśli objętość wynosi od 3 do 10 stron, można wytrzymać, ale jak masz od 20 w górę.. W sumie zawsze będziesz miał tyle samo, wciąż zmieniając jeden fragment. Jeszcze gorzej, gdy wracasz to tekstu o objętości 67 stron po iluś tam dniach i okazuje się, wszystko jest źle, szczególnie nie masz całego czasu na pisanie, tylko parę godzin dziennie.

Pewnie mówicie, że przecież dobrze, że tekst jest wciąż poprawiany i ja się z tym zgodzę, ale tutaj też są odpowiednie metody, a jakie, to nie należą, niestety, do tego odcinka.

Kiedy piszesz coś w odcinkach, na przykład w rozdziałach na blogu (a wiele osób tak robi), najlepiej napisać na początku wszystko, jeszcze przed założeniem bloga, tak jak zwykłą książkę. Rozumiem, że bardzo palisz się do szablonu, grafik i komentatorów (którzy sprawiają największą przyjemność), ale dzięki ciągłości pisania będziesz mógł łatwiej edytować to, co napisałeś wcześniej, cofać się i poprawiać bez szkody dla czytelników, ale także, kiedy napiszesz wszystko, będziesz miał możliwość dodawania rozdziałów np. co tydzień z uniknięciem „pisania na gwałt” kilkakrotnego obiecywania czytelnikom, że zaraz się weźmiesz za rozdział, czy, wreszcie, zawieszenia bloga z powodu nie dodawania postów przez długi czas. A ja nie lubię zawieszonych blogów.

7. KIEDY USIĄDĘ DO PISANIA, ZAWSZE NAPISZĘ DUŻO, WIĘC NIE MUSZĘ PISAĆ CODZIENNIE. PISANIE PRZECIEŻ NIE MOŻE OGRANICZAĆ MOICH SPOTKAŃ ZE ZNAJOMYMI, WYPADÓW DO KINA I RANDEK!

Przykro mi, ale musisz wybrać: wakacje z przyjaciółmi, czy czas podzielony na przyjaciół i pisanie. Z powodów przedstawionych wyżej, nie radzę pisać dużo, a później przez miesiąc nie zaglądać do pisaniny. Pisarze czasami zarywają noce, jeżdżą jak wściekli, by zebrać materiały, siedzą w bibliotekach, szukają w wujku Google, uczą się nowych rzeczy. Oczywiście, nie znaczy to, że nie możesz mieć czasu na znajomych lub sympatię, ale nie możesz z nimi spędzać całego wolnego czasu, jeśli chcesz cokolwiek wydać. Jeśli przyjaciele są naprawdę przyjaciółmi, a sympatia sympatią, zrozumieją to. Nawet możecie spędzać czas na czytaniu im tego, co napisałeś, a oni będą to oceniać. To może być bardziej budujące i ciekawe, niż siedzenie na Facebooku czy McDonaldzie (chociaż wiem, jakie to zajmujące), bo pisząc nie zauważysz nawet największych i najdurniejszych błędów, takich jak zamienienie „słoń” na „koń” lub odwrotnie. Zauważą także nielogiczność w zachowaniach bohaterów, poproszą cię o szczegóły jakiejś lokalizacji. Staraj się, by nie byli to krewni i znajomi królika , bo, niestety, większość z rodziny nie może być obiektywna..

8. PISANIE JEST ŁAWĄ, LEKKĄ I PRZYJEMNĄ PRACĄ. MOGĘ DOPISAĆ PARĘ STRON MIĘDZY KOLACJĄ A WYJŚCIEM Z PSEM NA SPACER, NAWET JAK NIE MAM JAKIEGOŚ PLANU.

Powieść, opowiadanie, wymagają dużo planowania. Nawet ofiarowania nocy na pisanie, planowanie, wymyślanie. Przecież żeby powieść była dobra, wszystko musi do siebie pracować. W pierwszym rozdziale piszesz, że głównemu bohaterowi zmarła ciocia, a w osiemnastym owa ciocia przyjeżdża z Ameryki w najlepszym zdrowiu. Jeśli Twoja opowieść jest kryminałem, albo czymś klasyczną SF, intryga musi być dopracowana we wszystkich szczegółach. Im grubsza, tym gorzej. Najlepiej wszystkie fakty wypisać sobie wszystkie rzeczy, by mieć je pod nosem i na bieżąco aktualizować. Wymienić inne powody? Ha, proszę. Czytelnicy od razu wyczują, że piszesz na siłę, a właśnie tak to robisz, gdy nie masz żadnego pomysłu. Fabuła może być nielogiczna, wojny mogą się kończyć i zaczynać bez powodu, możesz pisać kompletne bzdury bez gruntowniejszego przemyślenia, wszystko może być oderwane od wykreowanej przez Ciebie rzeczywistości. Bohater może się zachowywać irracjonalnie, a to już kompletna porażka. No i możesz nie myśleć, o tym co robisz, na przykład rozważać kupno nowej smyczy dla psa. Pisanie, jak gdzieś to powiedziałam wyżej, to czynność na której koncertuje się niemal cały mózg.

9. NIEKTÓRE GATUNKI JAK FANTASY CZY POWIEŚĆ OBYCZAJOWA NIE WYMAGAJĄ DUŻEJ, SPECJALISTYCZNEJ WIEDZY.

Serio?

Twoja bohaterka idzie do sądu rozwieść się z mężem. Nawet jeśli ktoś z Was przeżył już coś takiego, nie ogarniesz takiej sceny. Jej matka uprawia kwiaty – dobra, każdy z nas za róże, ale co dalej? Nie samymi różami żyje człowiek, a i tych jest bardzo dużo odmian. Nawet ja nie wiem ile. I tak dalej. Jeśli chcesz napisać ciekawą, oryginalną książkę, musisz się na czymś znać szczegółowo. Jeśli – na przykład – Twoją pasją są znaczki, nie bój się o tym pisać!

Jeśli poza pisaniem masz wiedzę ogólną, trochę o tym, trochę o tamtym, Twoja powieść nie będzie się wyróżniać czymś ciekawym spośród mnóstwa innych, takich samych, powieści. Nie wyróżnisz się, na przykład, banalnym romansem, sekretarki i szefa, a jeśli w tle dodasz zabójstwo i intrygi w korporacji, będzie już ciekawie, a po Twoją książkę sięgną osoby, które nie przeczytałyby jej, gdyby była tylko romansem. A do kryminału w korporacji trzeba mieć jakąś wiedzę, prawda?

Być może wiesz, że tacy polscy pisarze fantasy jak Andrzej Pilipiuk czy Lidia Maja Kossakowska są z wykształcenia archeologami. Inna pisarka, Autorka czytanego przeze mnie Zabójczego Księżyca, również, ponieważ jej świat, jak sama to podkreśla, jest oparty na starożytnym Egipcie, a trzeba przyznać, że Autorka ma o opisywanej rzeczywistości naprawdę duże pojęcie. Już nie mówiąc o gatunku SF, dystoniach i space opera, gdzie przydatna jest wiedza z dziedzin fizyki, chemii i matematyki, przynajmniej na poziomie liceum. Pogłębiaj więc swoje zainteresowania, interesuj się nowymi rzeczami, bo wszechstronny pisarz to najlepszy pisarz.

10. TRZEBA MIEĆ TALENT, BY PISAĆ. TALENT DO CIEKAWYCH POSTACI, CIEKAWEGO STYLU. TEN, KTO NIE MA TALENTU ZAWSZE BĘDZIE PISAŁ TYLKO „DLA SIEBIE”.

Okazuje się, że tylko niewielka część pisarzy ma talent, że od razu piszą ciekawą, piękną powieść. Wielu z tych, których słowa układają się dzisiaj w idealnym porządku jak melodia, kiedyś bazgrało jak kura pazurem, albo jeszcze gorzej, popełniając przy tym błąd na błędzie, a na tym błędzie jeszcze jeden błąd.

Po prostu trzeba ćwiczyć. Czytać i pisać w nieskończoność. Być cierpliwym. Kiedyś się na pewno uda.

Nie wymagajcie ode mnie, że nauczę Was pisać, nauczę Was stylu i składni. Mogę tylko Was nakierować, pokazać pewne drogi, ale całą drogę musicie, jeśli chcecie zostać pisarzami, przebyć sami. Wierzę, że każdemu z Was pewnego dnia uda się napisać książkę, która zostanie, być może sławna.